De Macedonische phalanx

De Macedonische falanx is een infanterieformatie ontwikkeld door Philippos II en gebruikt door zijn zoon Alexander de Grote bij het veroveren van het Perzische Rijk. Falanxen bleven op alle slagvelden in de Hellenistische periode dominant, echter de oorlogen waren voor de Macedoniërs gestreden en er waren andere tactieken nodig om de veroverde gebieden te beschermen, ze bleven nog lang heersen totdat ze uiteindelijk werden verdreven door de Romeinse legioenen.

Filippos II bracht een groot deel van zijn jeugd als gijzelaar in Thebe door, waar hij onder de bekende algemene Epaminondas studeerde, waarna hervormingen de basis voor de falanx vormden.
Falangisten waren beroepsmilitairen, ongeveer de eerste troepen van het leger van Filippos, daardoor werd hen toegestaan om complexe manoeuvres uit te voeren ver buiten het bereik van de meeste andere legers. Ze vochten opeengepakt in een smalle rechthoekige formatie, meestal acht man diep, met een leider aan het hoofd van elke kolom en een secundaire leider in het midden, zodat de achterste rijen aan de zijkanten naar voren konden bewegen als meer druk in de punt van de aanval nodig was. In tegenstelling tot de eerdere hoplieten, waren de falangisten ongepantserd behalve misschien die op de eerste rij, de rest was alleen met kleine schilden uitgerust. Van geen enkele vijand werd verwacht dat die dichtbij genoeg kon komen om de falangisten te kunnen verwonden met het zwaard. Elke falangist was uitgerust met zijn primaire wapen: "de sarissa", een dubbel-puntige lans van meer dan vier meter in lengte. Deze sarissa bestond uit twee stukken, vlák voor de slag werden de twee stukken samengevoegd en moest de sarissa met twee handen worden gedragen. Op korte afstand waren dergelijke grote wapens nutteloos, maar een goede falanx kon gemakkelijk haar vijanden op afstand houden: nadat de twee delen aan elkaar bevestigd waren, werden de sarissa's rechtop gehouden en luid roepende "alalalalai" stormde de Macedonische falanx op de eerste gelederen van de vijand af: vlak vóór de vijand werden de sarissa's naar voren gedrukt zodat die van de eerste vijf rijen allemaal buiten de buitenrand uitstaken en er meer speerpunten dan beschikbare doelen waren.

De sarissa werd pas in tweede instantie gebruikt, Filippos nóch Alexander gebruikten daadwerkelijk de falanx als hun primaire tactiek, maar meer om de vijand op zijn plaats houden terwijl hun lichte cavalerie door de gelederen brak. De Macedonische cavalerie vocht in wigvorm en was gestationeerd op de uiterst rechtse flank. Direct nadat zij door de vijandelijke linies braken werden ze gevolgd door de hypaspisten, de elite-infanteristen die als lijfwacht van de koning dienden. De linkerflank was over het algemeen bedekt door geallieerde cavalerie geleverd door de Thessaliërs, en had voornamelijk een defensieve rol.
De falanx werd vervoerd met minimale bagage, met slechts één dienstknecht voor elk paar mannen. Dit gaf de falanx een hoge snelheid waar hedendaagse infanterie-eenheden jaloers op kunnen zijn, ze waren er dan ook voor de snelle acties waar korte geforceerde marsen nodig waren.
De legers van de vroege Helleense periode waren in dezelfde stijl als Alexander's leger uitgerust echter waren ze ook vrij kwetsbaar wanneer ze ál te veel op de falanx vertrouwden: het veelal ruwe terrein werkte tegen wat met de komst van de Romeinse legioenen fataal bleek te zijn.