Xiongnu-volk
Xiongnu, (Hsiung-nu): nomadische herders die aan het einde van de 3e eeuw v.C. een grote stamb vormden die in staat was een groot deel van Centraal-Azië te domineren gedurende meer dan 500 jaar. China's oorlogen tegen de Xiongnu, die gedurende deze periode een constante bedreiging vormden voor de noordgrens van het land, leidden tot de Chinese verkenning en verovering van een groot deel van Centraal-Azië.De Xiongnu verschijnen voor het eerst in Chinese historische archieven over de 5e eeuw v.C., toen hun herhaalde invasies de kleine koninkrijken van Noord-China ertoe aanzetten te beginnen met de bouw van wat later de Grote Muur zou worden. De Xiongnu werden een reële bedreiging voor China na de 3e eeuw v.C., toen ze een wijdverbreide tribale confederatie vormden onder een heerser die bekend staat als de chanyu, het ruwe equivalent van de aanduiding van de Chinese keizer als de tianzi ("zoon van de hemel"). Ze heersten over een gebied dat zich uitstrekte van het westen van Mantsjoerije (noordoostelijke provincies) tot de Pamirs en een groot deel van het huidige Siberië en Mongolië besloeg. De Xiongnu waren felle bereden krijgers die in staat waren om maar liefst 300.000 boogschutters te paard te verzamelen tijdens hun periodieke invasies in Noord-China en ze waren meer dan opgewassen tegen de veel minder wendbare strijdwagens van de Chinezen. De voltooiing van de Grote Muur langs de hele noordgrens van China tijdens de Qin-dynastie (221–206 v.C.) vertraagde maar hield de Xiongnu niet tegen. De heersers van de vroege Han-dynastie probeerden hen te beheersen door hun leiders te trouwen met Chinese prinsessen. Maar Xiongnu-aanvallen op China gingen periodiek door totdat de Han-keizer Wudi (regeerde 140-87 v.C.) een fel agressief beleid tegen de nomaden startte en expedities naar centraal China stuurde om hen te overvleugelen en over allianties met hun vijanden te onderhandelen. Deze expedities leidden tot de Chinese verovering van de staat Chosŏn in Noord-Korea en Zuid-Mantsjoerije en de Chinese verkenning van Turkistan.
In 51 v.C. splitste het Xiongnu-rijk zich in twee groepen: een oostelijke horde, die zich onderwierp aan de Chinezen, en een westelijke horde, die naar Centraal-Azië werd gedreven. Chinese expedities tegen de voormalige groep in de 1e eeuw resulteerden opnieuw in de tijdelijke uitbreiding van de Chinese controle naar een groot deel van de huidige noordwestelijke provincies Gansu en Xinjiang. Maar toen de Han-dynastie begon te verzwakken, begonnen de Chinezen Xiongnu-generaals in te huren om langs de noordelijke grenzen van China te patrouilleren, en deze stamleden keerden zich vaak tegen hun meesters, vooral na de val van de Han-dynastie (220) en de oprichting van een aantal kleine dynastieën.
In 304 verklaarde een van deze Xiongnu-generaals: Liu Yuan, die beweerde af te stammen van de vroege Han-keizers via een Chinese prinses die ten huwelijk was gegeven aan een Xiongnu-leider, zichzelf de eerste heerser van de Noordelijke Han-dynastie, ook bekend als de voormalige Zhao. In 329 werd de dynastie echter omvergeworpen door een andere Xiongnu-generaal, Shi Le, die in 319 zijn eigen Latere Zhao-dynastie had gesticht, die ook van korte duur was.
Xiongnu-invallen gingen in de daaropvolgende periode door, maar alle verwijzingen naar de stam verdwijnen na de 5e eeuw. Het dominante nomadenvolk in de Mongoolse steppe in de 7e eeuw, de Tujue, werd geïdentificeerd met de Turken en beweerde af te stammen van de Xiongnu. Een aantal Xiongnu-gebruiken suggereren Turkse affiniteit, wat sommige historici ertoe heeft gebracht te suggereren dat de westelijke Xiongnu de voorouders van de Europese Turken van latere eeuwen zou kunnen zijn. Anderen geloven dat de Xiongnu de Hunnen zijn, die in de 5e eeuw het Romeinse rijk binnenvielen. Hoewel mogelijk, kan deze opvatting niet worden onderbouwd. De graven van verschillende chanyu (Xiongnu-leiders) die zijn opgegraven in de vallei van de Selenga-rivier in het zuiden van Siberië, bevatten overblijfselen van Chinees, Iraans en Grieks textiel, wat wijst op een brede handel tussen de Xiongnu en verre volkeren.
