Gedetailleerde informatie (pl)

Plato / Plato(o)n

Grieks filosoof uit Athene, 427-347 v.C. Eigenlijk Aristokles geheten, maar om zijn brede schouders (Gr.: platys) Platon genaamd. Kwam uit een oude, aristokratische familie. Op ca. 20-jarige leeftijd leerde hij Sokrates kennen, wat een wending aan zijn leven gaf. Sindsdien wijdde hij zich aan het wijsgerig onderzoek en maakte zijn literaire talenten dienstbaar, middels de verbreiding van zijn ideeën door het schrijven van filosofische dialogen. Daarin staat Sokrates op de voorgrond, maar het is maar de vraag in hoeverre Platos' opmerkingen gelijk zijn aan die van Sokrates. Hij onderging eveneens een zekere invloed van de leer van Herakleitos, maar nog meer van de leer van Parmenides, terwijl in latere tijd het Pythagoreïsche denken zijn invloed deed gelden. Pogingen om zijn staatkundige theorieën in praktijk te brengen te Syracuse, hadden geen enkel succes. De door hem gestichte school "Akademeia", had een diepgaande invloed op het denken in de oudheid en later. De kern van zijn filosofie wordt gevormd door de ideeënleer; de zintuiglijk waarneembare werkelijkheid om ons heen is een wereld van schijn, een nabootsing van een eeuwige, onveranderlijke wereld, waarin de oerbeelden (ideai) leven van al wat zich in onze wereld manifesteert, zowel concreet (boom, huis, tafel enz.) alsook abstract (goed, kwaad, schoonheid lafheid enz.). Aldus worden bijv. ethische begrippen als "goed" en "kwaad" aan een absolute maatstaf gemeten, in tegenstelling tot de leer der sofisten. De ziel, die van lichaam naar lichaam verhuist (Pythagoras), had vóór de inkering in het lichaam deel aan de ideeënwereld. Wij kunnen met ons denken deze wereld bereiken door "anamnesis (herinnering)": bewust maken van datgene wat de ziel onbewust voortdurend met zich meedraagt. Zijn werken omvatten 42 dialogen, 12 brieven en een aantal epigrammen en filosofische definities. Een deel daarvan werd reeds in de oudheid als onecht (niet van Plato) verworpen. Ook de chronologische volgorde is onzeker. De belangrijkste geschriften zijn: "Apologia (verdedigingsrede van Sokrates voor zijn rechters)", "Kriton", "Hippias (over een ethisch probleem: bedrog)", "Ion (aanval op een rapsode)", "Euthyfron (begripsonderzoek: vroomheid)", "Laches (begripsonderzoek: dapperheid)", "Euthydemos (bespotting van drogredenen enz.)", "Protagoras (is deugd te leren?)", "Gorgias (een bestrijding van de waarde der retoriek)", "Menon (over de anamnesis)", "Kratylos (over de oorsprong van de taal)", "Symposion (gastmaal: over Eros)"; "Faidon (over de onsterfelijkheid van de ziel)", "Politeia (staat, in ideale vorm, geregeld door communistische filosofen)", "Faidros (ongeveer gelijk aan Symposion)", "Theaitetos (een kennistheoretisch onderzoek waarin de opvattingen van Herakleitos worden afgewezen)", "Parmenides (een principiële kritiek op de leer van de Eleatische School)", "Timaios (over de schepping van de wereld)", "Kritias (een schildering van Atlantis)", "Nomoi (wetten, zijn laatste werk waarin een compromis wordt gezocht tussen de ideale en de aan realiteit gebonden staat)". Verder kennen we nog zijn brieven, waavan er maar weinig authentiek zijn, deze behandelen voornamelijk Platos' relaties met DionysosI en II en Dion.

Plinius de oude (Gaius Plinius Secundus Maior) (23 - 79 a.D.)

Diende als jong officier onder Corbulo. Later was hij procurator (keizerlijk) in diverse gebieden en daarna commandant van het vlooteskader te Misenum (in de oudheid een stadje aan de baai van Napels en voornaamste vlootbasis van Rome). Begaf zich in 79 naar de plek waar de Vesuvius was uitgebarsten en stierf daar door verstikking (astma). Was zeer leergierig, had weinig behoefte aan slaap en excerpeerde heel veel (aantekeningen maken uit een geschrift met een bepaald doel). Van de publicaties die hieruit voortkwamen bezitten wij de "Naturalis historia" (kennis der natuur) waarin een enorme massa feiten is opgenomen, zonder enig duidelijk verband. Deze feiten gingen niet alleen over natuurwetenschappen, maar eveneens over verwante onderwerpen en nog veel meer, hij liet zich duidelijk hierin meeslepen. Juist daarom is dit werk, vanwege zijn "eerlijkheid" voor ons een enorme bron van kennis.

Ploutarchos (Latijn: Plutarchus) (47 - 120 a.D.)

Beroemd Grieks schrijver uit Chaironeia (Boeotië). Genoot een filosofische opleiding in Athene, was een eclecticus, het dichtst staande bij de platonici. Was voor godsdienst en mystiek zeer ontvankelijk. Schreef een zeer groot aantal vooraanstaande boeken, de bekendste zijn: Bioi Paralleloi (Evenwijdige levens, een serie levensbeschrijvingen (Lat.: vitae) van paren beroemdheden (zesenveertig)) en Ethika (Lat.: moralia, een bonte verzameling essays over opvoeding, waaronder opvoeding van kinderen, godsdienst, literatuur (leven en werk van Homeros), ethiek enz. enz.). De praktische ethiek staat bij hem op de voorgrond.
 

Voetnoten: